ملالی موسی نظام                                                                                         ۸ ۱جولای ۲۰۰۸

به تقدیرازمحصل استرداد استقلال افغانستان

یادی ازوحد ت ملی، قانونیت وحقوق زن افغان

امروز ۸۹  سال از استرداد استقلال افغانستان عزیز از دولت برتانیۀ  وقت كه بر نیمی از جهان به شمول نیم قارۀ هند حاكمیت و تصرف داشت میگذرد. این ودیعۀ گرانبهای ملی با جان فشانی ملت با شهامت افغان كه تصرف اجنبی را برخاك مقدس وطن هیچگاهی تحمل نمیتواند و با همت و كاردانی فرزند صدیق كشور، شاه امان الله افغان ازسوپر قدرتی حاصل گردید که در امپراطوری وسیع آن آفتاب هرگزغروب نمینمود. در عصر و زمانی كه مستعمره جویی وكلونیالیزم برای  فراهم نمودن زندگی و اقتصاد بهتر ممالك صنعتی اروپایی، دیگر چون و چرایی درقبال نمیتوانست داشته باشد، افغانستان ٱزاد  در۱۸ ٱگست ۱۹۱۹ عیسوی مطابق به ۲۸ اسد ۱۲۹۸ هجری شمسی، با خود مختاری دولتی و ٱزادی داخلی و خارجی در زمرۀ ممالك مستقل جهان تبارز مینماید. درآنزمان ایراد فرمود چنین بیان داشت :

اول بر همه رعایای صدیق ملت نجیبۀ خود این را اعلان و بشارت میدهم كه من تاج سلطنت افغانیه را بنام استقلال و حاكمیت داخلی و خارجی افغانستان بسر نهاده ام!!

اعلیحضرت بار دیگری در همین مسجد بیان داشت كه :

ملت عزیز من، من این لباس سر بازی را از تن بیرون نمیكنم تا كه لباس استقلال را برای مادر وطن تهیه نسازم!!

شاه جوان افغانستان در سفری كه بعداَ  در سال ۱۳۰۴ هجری به قندهار نمود، بعد از ادای نمازدر خرقه شریف خطاب به مردم ٱنجا گفت كه :

هر كس در افغانستان زندگی میكند، بدون استثنا افغان گفته میشود، پس درانی، غلجائی، اچكزائی و اوپره چه معنی دارد؟؟ هندو، هزاره، شیعه، سنی، احمد زائی و پوپلزائی نداریم، بلكه همه یك ملت هستیم، ٱنهم افغان. نزد من همه افغانها برادرند!!

اینكه وحدت ملی و برابری همه اقوامو گروپ های مذهبی ایكه مجموعا ملت افغان را تشكیل میدادند، در  نزدیك به نه دهه قبل، از امروز تا چه حد پیش یك رهبر جوان دارای ارزش بود، مقام او را بدون شك در صدر اوراق تاریخ به درجۀ اعلی درج مینماید.

اعلیحضرت غازی در پهلوی تغیرات بنیادی ای بی سابقه و بی مانند  كه در تمام ساحات ملكی و عسكری رو نماگردید، اقدام به در زمان كوتاهی با تشكیل لوی جرگه ها برای حكومت قانون و اجرای احكام ٱن، اولین قانون اساسی معتبر و جامع را كه دران  به حقوق زن و مرد یكجا ارج گذاشته شده بود روی كار نمود. مطابق این قانون  یا نظام نامۀ اساسی كه در سال ۱۳۰۱هجری شمسی بمیان ٱمد، وحدت ملی ٱرمان بزرگ محتوی این اوراق ارزشمند ملیت افغانستان شناخته شد، چنانچه به اساس ٱن تمام اتباع برطبق شریعت و قوانین دولت از حقوق ووجائب مساوی برخوردار بودند....درحالیكه همه قوانین اساسی بعد ازین نظام نامه به تقلید و پشتیبانی ٱن چنین ماده ایرا در متون خویش گنجانیدند و قانون اساسی اخیر كه اكثریت مواد ٱن در اجتماع امروز افغانستان « عملا» مری الاجرا نمیباشد،  بر عكس عصر امانیه، تا بحال  در اثر فقدان حكومت قانون، برای ملت محروم و مظلوم مفهومی نمیتواند داشته باشد .

در اثر درخشان امنیه به همت و علاقمندی شاه ترقی خوه و فامیل منور و حقجوی وی، در قسمت حقوق بشر و حقوق زن گامهای فوق العاده مفید و ارزنده ای برداشته شد كه حتی در ممالك همجوار و منطقه بی سابقه و استتثنایی بود. در یكی از روزنامه های ایرانی خواندم كه زنان ایران دران عصر از ٱزادی و ارزش هایی كه در پناه قانون برای زن مسلمان افغان عصر امانیه داده شده بود به حسرت و نا امیدی یاد مینمودند و بر مزایای جامعۀ نسوان افغان ٱن عصر درخشان غبطه میخوردند. درین مختصر نگاهی به قسمتی از نو ٱوری های عصر امانیه درقسمت حقوق زنان وشكوفائی معارف برای نسوان مملكت  می اندازیم. درین قسمت باید در پهلوی نظریات ترقیخواهانه و ملی شاه جوان افغانستان، از مساعی و توجه خاص ملكۀ دانا و مدنیت پرور وی، علیا حضرت ملكه ثریا صبیۀ مرحوم محمود طرزی میباشد كه نو ٱوری های پدر دراجتماع افغانی بصورت كل، معارف و مطبوعات ومدنیت عصری ٱنزمان ، مقام ارزنده ای را در تاریخ برای وی اعطا نموده است.

محترم داكتر سید عبدالله كاظم بعد از تحقیق و مطالعات جامعی ای كه در احوال زن افغان در جریان تاریخ نموده است، دراثر بارزش خویش تحت عنوان « زنان افغان زیر فشار عنعنه و تجدد» درصفحۀ ۱۴۰ به ارتباط به عصر درخشان امانی و مواد قانون اساسی ٱن دوره  چنین مینویسد :

مادهء ۱۶« كافه تبعۀ افغانستان» را كه شامل مرد و زن میشوند، به حضور قانون و شریعت دارای حقوق مساوی در برابر دولت میداند و هم در مادۀ بعدی به ٱنها حق استخدام مساوی را در دوائر ملكی دولت اعطا میكند. قید دوائر ملكی بصورت غیر مستقیم به حقوق زنان اشاره میكند، زیرا زنان در دوائر نظامی حق شمول را نداشتند. این ماده به زنان افغان حق میدهد كه با حفظ ستر اسلامی، ولی بدون چادری در دوائر ملكی دولت، مثل مرد ها كار كنند. باید اعتراف كرد كه در جامعهء عنعنوی و مرد سالاری افغانستان، جائیكه زن هویت مستقل نداشت و جزء ملكیت شوهر محسوب میشد، اعطای چنین حقوق به ٱنان در شرائط ٱنوقت واقعا یك حركت انقلابی بود.

در پهلوی بی شمار موسسات و مكاتب نسوان و شفاخانه ها درین عصر ارزنده، حقوق زن افغان در بسی موارد حمایه و پشتیبانی گردید، ازان جمله بازهم به كتاب مذكور در مورد « نظامنامۀ نكاح و عروسی» نظر مختصری می اندازیم :

یكی از نظام نامه هائیكه در رابطه با حقوق نسوان اهمیت داشت و مواد ٱن مورد انتقاد و عكس العمل شدید وكلای ملت در لویه جرگۀ ۱۹۲۴ قرار گرفت قیود جدید بر شرائط ازدواج بود. در قانون جدید ازدواج محدود بیك زن گردید و گرفتن زن دوم و سوم ممنوع شد.

محترم داكتر كاظم جای دیگری مینویسد : علاوتا این قانون  یا نظامنامه مالیات جدیدی را بر نكاح زن دوم تعین كرد و عمر ازدواج را برای مردان سن ۱۸ و برای زنان سن ۱۷ مقرر نمود. بر طبق این قانون باید همه عقود نكاح باید در محكمه وبت شوند و مادۀ  ۱۵ ٱن تمام پیشكش های پولی و جنسی را بنام شیر بها، طویانه، ولور و غیره كه معمولا به پدر عروس از طرف داماد داده میشد، ممنوع ساخت.

در مورد رفع حجاب در قسمتی ازین اثر باارزش  « صفحۀ ۱۴۸» ٱمده است  :

ٱزادی زنان از قید برقع « چادری» و سهم ٱنها در كار و فعالیت های اجتماعی، یكی از ٱرزو های اولی شاه امان الله بود كه اساس ٱنرا محمود طرزی با نوشتن مقالات متعدد، در سراج الاخبار گذاشت. ملكه ثریا نیز زیر تاثیر نظریات به خواهانۀ پدر و حمایت بیدریغ شوهر، درین راه از همان روز های اول سلطنت شوهرش دست به كار شد. با تاسیس مكتب مستورات، ملكه به كمك مادر و خواهران خود و یك تعداد دیگر خادم های دربار، نخست به فكر تعدیل چادری دلاق برٱمد و كوشید چادری نسبتاَ ٱزاد تر را در بین زنان مروج سازد، چادری مكتبی را بین زنان نینه جوان انكشاف داد كه شامل یك پیراهن و دامن دراز و یك چادر بزرگ تر در سر بود. خواهران ملكه نمونۀ دیگر چادری را از تکۀ كم وزن به رنگ سیا ه برای دختران جوان و زنان طراحی كردند كه عبارت بود از یك دامن دراز تا بند پاها و یك یالان دراز نیم تنۀ بدون ٱستین كه بروی شانه انداخته میشد و یك روسری از عین تكه كه موها را میپوشانید . جراب های ضخیم و دستكش ها بدست، واقعا كه ابتكار  بسیار جالب و درعین زمان عملی و سهل بود. این چادری را بنام چادری قندهاری هم یاد مینمودند..

چنانچه مطالعه گردید،  در عصر اعلیحضرت امان الله غازی و ملكۀ مترقی ای وی ، حقوق زن افغان و حمایه ازان از نو ٱوری های ٱن عصر و زمان بود. افسوس كه دست جنایتكاران استعماری داخلی و خارجی در بر انداختن چنان رهبر ملت پرور و ترقیخواهی با فعالیت های غیر ملی با فكر و عقاید ملت افغان بازی نموده وبا شورش و انقلاب مصنوعی و با ٱوردن یك دزد سر گردنه كه از نعمت تحصیل، شرافت و اخلاق افغانی و اسلامی بویی نبرده بود، دولت مترقی عصر درخشان امانی را به اضمحلال و مملکت را با چوروچپاول وو حشیگری به انحطاط موجه نمودند.

این نابكارانكه هویت شان در اوراق تاریخ مملكت ثبت است برای خویش شرمندگی و خفت و در حق ملت و   زادگاه ووطن خویش بربادی و عقب گرایی را كمایی نمودند. ای بسی آرزو که خاک شده!!

در خاتمه به روح همه پاسداران و شهدای راه استقلال و حریت وطن عزیز درود فرستاده و به محصل استقلال افغانستان، اعلیحضرت امان الله خان غازی و ملكۀ دانا و با كفایت وی، تهنیت و سپاس بی پایان میفرستیم.

زنده و آزاد باد افغانستان، سربلند باد ملت با شهامت افغان

نوت: بیانیه های اعلیحضرت غازی از مضمون محترم سیستانی در همین سایت اقتباس گردیده است.